برخی معتقدند رسانه ها موجب سیاه نمایی وانتشار ناامیدی در جامعه می شوند که شاید فرضیه قابل قبولی به نظر برسد اما اگر به این مهم توجه داشته باشیم که رسانه ابزاری برای انتقال اخبار و رویدادهای جامعه است متوجه خواهیم شد زمینه های این سیاه نمایی ها در ساختارهای گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه تولید و در قالب محصولات رسانه ای بازتولید می شود.
اول باید در نظر بگیریم که سیاه نمایی از کجا تولید می شود.
قسمت عمده سیاه نمایی حاصل ندیدن مسائل در کلیت شان است. زیرا بخشی از این سیاه نماییها ظاهرا واقعی هستند و اطلاعاتی از عدم تحقق آرمان ها یا برنامه ها به ما می دهند. ولی مشکل آن ها این است که این عدم تحقق ها را در نسبت با ملاحظات و مقدورات در نظر نمی گیرند.
این ندیدن موانع بیرونی و داخلی در تحقق ماموریت ها و برنامه ها باعث میشود که واقعیت موجود به محاق رود. مثلا اگر ما نقش تحریم و دخالتها و فشارهای خارجی را در عدم تحقق برنامهها و یا امنیتی شدن حوزه عمومی در نظر نگیریم نمیتوانیم فهم مناسبی پیدا کنیم و در این شرایط است که می توانیم بگوییم نقد به سیاه نمایی گرویده است. از طرف دیگر وجود یک فرهنگ مازوخیستی در سطح ملی باعث شکل گیری سیاه نماییها شده است.
اسم این را من خرده فرهنگ تحقیر ملی می گذارم.خرده فرهنگ تحقیر ملی نیز طی دوران قاجار در جامعه ایرانی شکل گرفته و طی دوران پهلوی به اوج خود رسیده است و براساس آن جامعه به این باور رسیده است که ما ملت ستیزه طلب، تک رو، ریا کار،تنبل، سلطه پذیر و... هستیم و این باورها باعث شده است که حس اعتماد به نفس و خودباوری ملی ما دچار آسیب شود و به همین خاطر به هر رَطب و یابسی برای تحقیر خودمان دست بزنیم.
البته این خرده فرهنگ طی سالهای انقلاب اسلامی و جنگ بسیار کم رنگ شد اما به نظر می رسد طی دو دهه اخیر دوباره بیدار شده است و شبکههای اجتماعی نیز در بازگشت این گفتمان و خرده فرهنگ را تقویت کرده اند.
مثلا در این مازوخیسم جمعی مردم علاقه بسیاری پیدا می کنند که وضعیت خود را تحقیر کنند و مثلا در شبکه های اجتماعی هر نکته مثبتی را به صورت متن و یا کلیپ می بینند بلافاصله با وضعیت خودمان در داخل مقایسه می کنند و با عباراتی چون «فقط یک ایرانی میتونه...» یا «فقط در ایران اتفاق می افتد...» و گزارههایی از این دست در تفسیر این محصولات رسانه ای فرهنگ خودی را تحقیر می کنند.
در واقع آن ها نقاط مثبت مجموع کشورهای دیگر را با نقاط ضعف کشور خود مقایسه می کنند مثلا آموزش و پرورش شان را با فنلاند، اقتصادشان را با آمریکا، فرهنگ کارشان را با ژاپن، تمیزی شهرها را با سنگاپور و گردشگری شان را با ترکیه مقایسه می کنند.
در حالیکه مثلا هیچگاه متروهای شهری ایران با متروهای کثیف نیویورک مقایسه نمی شود یا هزینه ارزان زندگی در ایران با هزینه زندگی در آمریکا یا نظام سلامت تقریبا رایگان ایران با نظام سلامت گران بسیاری از کشورهای غربی مقایسه نمیشود. قسمت عمده این فرهنگ مازوخیسم ملی ناشی از سیطره نگاههای شرق شناسانه در حوزه علوم انسانی و اجتماعی ماست. شما می بینید که در این یکی دو دهه اخیر کتابهایی با عنوان جامعه شناسی خودمانی و استبداد زدگی ایرانیان و نخبه کشی ایرانیان و ... چقدر پرفروش شده اند.
در این نگاه کشورهای مستعمره و غیر غربی از خود هویتی ندارند و باید به دیگر کشورها و میراث و هویت شان به عنوان یک الگو نگاه کنند. برای اینکه این نگاه حاصل شود اول باید از خود بودن و هویت داشتن خالی شوند. این تخلیه هویتی از طریق همین کتاب ها و مفاهیم صورت می گیرد که نتیجه آن در حوزه عمومی شکل گیری یک مازوخیسم جمعی خطرناک است که رسانه های اجتماعی و رسمی اگرچه عامل شکل گیری این فرهنگ نیستند اما این وضعیت روانشناختی اجتماعی را تشدید می کنند.
۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ - ۱۶:۱۹
کد خبر: 600663
خرده فرهنگ تحقیر ملی طی دوران قاجار در جامعه ایرانی شکل گرفته و طی دوران پهلوی به اوج خود رسیده است و براساس آن جامعه به این باور رسیده است که ما ملت ستیزه طلب، تک رو، ریا کار،تنبل، سلطه پذیر و... هستیم و این باورها باعث شده است که حس اعتماد به نفس و خودباوری ملی ما دچار آسیب شود.
نظر شما